In de vorige blog besprak ik een tekst van zenmeester Bankei (1622 – 1693) over de geest als spiegel die niks afwijst en niks naar zich toetrekt. Er is slechts alleen maar het weerkaatsen van wat er is. Of dat nou gedachten, emoties, gevoelen, of geluiden zijn.
Wat is de reden achter deze aanwijzing? Bankei zegt daarover het volgende:
“Heb er slechts vertrouwen in dat gedachten oorspronkelijk niet bestaan, maar dat ze slechts tijdelijk komen en gaan als gevolg van wat je ziet en hoort, zonder enige eigen vaste substantie.“ Bankei (1622-1693)
Nu wordt het wat lastiger kan ik mij zo voorstellen. Waar hij hier naar verwijst, is een boeddhistische leerstelling: paticca samuppada, oftewel keten van voorwaardelijk ontstaan. Dit begrip laat zien dat alles ontstaat op grond van een voorafgaande conditie. Met andere woorden: niks ontstaat vanzelf, er is eerder een continu proces van oorzaak en gevolg. Niks is permanent en met een onveranderlijke kern, ook gedachten niet. Vandaar “dat gedachten oorspronkelijk niet bestaan” in het bovenstaande citaat. Ze komen, verblijven even en verdwijnen weer. Jij hoeft helemaal niks te doen.
Wat is dan de instructie die Bankei ons meegeeft voor de meditatie?
“Het onderscheiden en herkennen van iedere afzonderlijke gedachte is niets anders dan de dynamisch functionerende boeddha-geest. Omdat de boeddha-geest ongeboren is en bovendien een schitterende onderscheid makende helderheid heeft, kan alles opkomen wat er ook maar in je geest aanwezig is. In de boeddha-geest zijn er geen gedachten of ’dingen’. Dus als je onbevangen blijft, hoef je je geen zorgen te maken over het verwijderen of stoppen van die gedachten. Je bent dan gewoon op natuurlijke wijze in overeenstemming met de ongeboren boeddha-geest.” Bankei (1622-1693)
En zo zijn we weer terug bij de geest als spiegel (zie vorige blog). Een spiegel is zeer alert. Zodra er iets voor verschijnt, een object zoals een gedachte, reflecteert de spiegel dat direct precies zoals het is. De spiegel is onbevangen maar zeer helder. Probeer eens om op deze manier te zitten tijdens je meditatie.
PS: Onze stiltedagen zijn toegankelijk voor leden en niet-leden. Kijk hier voor de aankomende stiltedag.
Alle goeds en een hartelijke groet,
John de Weerdt
John is zenleraar bij Ming Zen Centrum in IJsselstein en bij Zentrum in Utrecht.
Ming Zen Centrum is lid van de Boeddhistische Unie Nederland